تا به حال از خودتان پرسیده‌اید که چرا برخی از خودروها اینقدر خوب به کنش راننده پاسخ می‌دهند؟ آنچه که به عنوان واکنش خودرو به تصمیمات راننده می‌شناسیم؛ در واقع همان هندلینگ خودروی است که ارتباط نزدیکی با سیستم فرمان دارد. هندلینگ عالی به شما احساس امنیت و قدرت کنترل خود را می‌دهد و از انحراف شدید خودرو، حتی در سرعت بالا نیز جلوگیری می‌کند. سیستم فرمان همان عاملی است که به کمک آن می‌توانید بدون از دست دادن کنترل اتومبیل و فقط با وارد کردن یک نیروی جزئی به غربیلک فرمان، چرخ‌ها را به طرفین حرکت دهیم. در حقیقت برای دستیابی به هندلینگ عالی، علاوه بر سیستم تعلیقی که خوب طراحی و اجرا شده است؛ به سیستم فرمان و استفاده از قطعات باکیفیت در این سیستم نیاز داریم. اگر می‌خواهید با آناتومی سیستم فرمان و نحوه پشتیبانی آن از هندلینگ خود و همچنین انواع فرمان آشنا شوید؛ این مقاله را از دست ندهید.
اجزای سیستم فرمان خودرو
امروزه در اکثر خودروها، از سواری‌های کوچک گرفته تا کامیون‌ها و شاسی بلندها، از سیستم فرمان رک و پینیون استفاده می‌شود. این سیستم حرکت چرخشی فرمان را به یک حرکت خطی تبدیل می‌کند که چرخ‌ها را چرخانده و شما را به مسیر دلخواه هدایت می‌کند. این سیستم شامل یک چرخ دنده دایره‌ای (پینیون فرمان) است که روی یک میله (رک) قفل می‌شود. همچنین این سیستم، حرکت ناگهانی و شدید فرمان را به چرخش‌های کوچک و دقیق لاستیک‌ها تبدیل کرده و از انحراف بیش از حد فرمان جلوگیری می‌کند. برای آشنایی بیشتر با این اجزا به تصویر زیر نگاه کنید:
انواع فرمان
به طور کلی سه سیستم برای طراحی فرمان خودرو وجود دارد. این سیستم‌ها در کارایی یکسان اما در شیوه اجرای عملکرد خود با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند.
فرمان هیدرولیک: در این سیستم فرمان با استفاده از روغن هیدرولیک که به کمک پمپ فرمان فشرده است است حرکت می‌کند.
فرمان الکترو هیدرولیک: در این سیستم از یک موتور الکتریکی برای ایجاد فشار در روغن هیدرولیک و یک سیستم الکتریکی برای حرکت موتور الکتریکی و سنسورهای آن استفاده می‌شود.
فرمان برقی: در این سیستم خبری از هیدرولیک و روغن هیدرولیک نیست و هنگامی که راننده فرمان را می‌چرخاند؛ یک موتور آهنربایی متصل به چرخ دنده‌ها یا میل فرمان، چرخ‌های جلو را می‌چرخاند. در این مدل از فرمان‌ها، این سنسورها هستند که تشخیص می‌دهند که فرمان به کدام سمت بچرخد تا به حرکت چرخ دنده در جهت صحیح کمک کند. این سیستم تماما برقی در حدود یک مایل در هر گالن در مصرف سوخت صرفه‌جویی می‌کند؛ به تعمیر و نگهداری کمتری نیاز دارد و نسبت به سیستم‌های هیدرولیک قابل اعتمادتر است و در بهترین خودروهای برقی دنیا این سیستم فرمان موجود می باشد.
در بسیاری از خودروهای خارجی دکمه کروز کنترل بروی فرمان قرار دارد و کار کردن با آن یک مقدار پیچیده است و بهتر است قبل از هر کاری باید در مورد آن مطالعه و با کسی مشورت کنید.
انواع فرمان هیدرولیکی
به طور کلی فرمان‌های هیدرولیکی عملکردی مشابه با فرمان‌های دستی دارند با این تفاوت که به یک بوستر مجهز شده‌اند. به طور کلی 2 مدل فرمان هیدرولیکی با نام‌های سیستم فرمان ساچمه‌ای هیدرولیکی و سیستم فرمان اره‌ای هیدرولیکی وجود دارد. تفاوت این دو سیستم در بوستر و شیوه عمکلرد آنهاست.
غربیلک فرمان چیست
همانطور که می‌دانید؛ تنها ابزار در دسترس راننده برای کنترل خودرو، فرمان است. غربیلک قطعه‌ای دایره شکل و بخشی از سیستم فرمان است که در کابین تعبیه شده تا راننده بتواند با چرخاندن آن، حرکت خودرو و چرخ‌ها را کنترل کند. مهم‌ترین وظیفه غربیلک در این سیستم پیچیده، افزایش گشتاور است. بنابراین هر چه قطر غربیلک بیشتر باشد؛ گشتاور بیشتری تولید می‌کند.
مکانیزم فرمان خودرو
مکانیزم فرمان خودرو، بسته به سیستمی که بر مبنای آن طراحی شده است؛ متفاوت می‌باشد. اما از آنجایی که بیشتر خودروها امروزه مجهز به فرمان هیدرولیکی ساده هستند؛ از عملکرد این سیستم به عنوان مکانیزم فرمان خودرو یاد می‌شود.
فرمان هیدرولیکی از یک روغن خاص که به عنوان روغن هیدرولیک شناخته می‌شود برای تشدید نیروی اعمال شده بر روی چرخ‌های جلو استفاده می‌کند. در این سیستم روغن هیدرولیک توسط پمپی که نیروی خود را از موتور تامین می‌کند تحت فشار قرار می‌گیرد. این فشار هیدرولیک را به سیستم فرمان می‌رساند. هنگامی که فرمان را می‌چرخانید؛ فشار هیدرولیک به چرخ‌ها وارد شده و آنها را می‌چرخاند. کل این سیستم به جریان و میزان فشار روغن هیدرولیک متکی است. هرچه چرخاندن لاستیک‌ها دشوارتر باشد؛ باید روغن بیشتری به سمت سیلندر هیدرولیک جریان داشته باشد. بنابراین نیروی بیشتری به چرخ‌های خودرو شما وارد می‌شود.
تنظیم فرمان چگونه است
منظور از میزان فرمان تنظیم کردن فاصله داخلی بین قسمت جلو و عقب چرخ‌های جلوی اتومبیل است. تنظیم این فاصله روی کنترل‌پذیری فرمان خودرو تاثیر زیادی دارد. اگر با فرمان تنظیم نشده و با سرعت بالا در جاده حرکت کنید؛ احتمال سائیدگی پیش از موعد لاستیک‌ها وجود دارد. برای تنظیم دقیق زاویه چرخ‌ها، بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید؛ مراجعه به تعمیرگاه است. البته روش‌هایی نیز برای تنظیم این زاویه در خانه وجود دارد. اما عموما این روش‌ها دقیق نیستند و ممکن است کارایی کافی را نداشته باشند.
در تعمیرگاه‌ها مجاز و متخصص از یک دستگاه کاملا پیشرفته جهت تنظیم فرمان استفاده می‌شود. این دستگاه مجهز به 8 سنسور وایرلس سه بعدی است که نسبت به نسل قبلی خود 4 سنسور بیشتر دارد. این سنسورها می‌توانند فرمان خودرو را با دقت میلی‌متری تنظیم کنند.
نشانه های تنظیم نبودن فرمان
وجود هر کدام از علائم زیر در خودرو نشانه تنظیم نبودن فرمان آن است:
- کشیدن شدن فرمان به یک سمت در زمان رانندگی. اگر در زمان رانندگی، با رها کردن فرمان متوجه حرکت خودرو به چپ یا راست شدید و خودرو نتوانست بدون کمک شما مسیر مستقیم را برود؛ یعنی سیستم فرمان آن نیاز به تنظیم و میزان کردن دارد.
- ساییدگی لاستیک‌ها
- ناتوانی خودرو در حفظ تعادل به خصوص در سرعت‌های بالا
رانندگی در جاده‌های خاکی و پر از دست‌انداز، افتادن در چاله‌ها، تصادفات شدید، سبک غلط رانندگی، تنظیم نبودن فرمان از ابتدا، خراب بودن جلوبندی و برخورد مکرر لاستیک به جدول اصلی‌ترین دلایل خارج شدن فرمان از تنظیم استاندارد خود است.