گیربکس یکی از اجزای اصلی در خودروهای مدرن و یکی از پیچیده‌ترین قطعات سخت‌افزاری در داخل هر وسیله نقلیه‌ای است. با ما در این مقاله همراه باشید تا با کارکرد این قطعه در ماشین و مشکلات احتمالی که ممکن است باعث جا نرفتن دنده ماشین یا بد جا رفتن آن شود آشنا شوید.
جعبه‌دنده یا گیربکس چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
گیربکس قطعه‌ای در خودرو است که نیروی تولید شده از موتور را می‌گیرد و از آن به کمک یک سری چرخ دنده، برای دادن قدرت بیشتر و سرعت کمتر یا قدرت کمتر و سرعت بیشتر به خودرو استفاده می‌کند. اگر خودرو بدون گیربکس طراحی می‌شد؛ بسیار آهسته، پر سر و صدا و سواری ناراحتی داشت. بدون وجود این قطعه در خودرو، فشار زیادی به موتور و قسمت‌های محرک آن وارد می‌شود. بنابراین وسایل نقلیه موتوری، برای استارت نرم‌تر و دسترسی به قدرت کافی جهت حرکت در مسیرهای پر ترافیک و بالا رفتن از سربالای و پایین آمدن از سراشیبی، باید به گیربکس مجهز باشند. این قطعه دارای دنده‌های متعدد با سایزها و نسبت‌های مختلف است و در محلی بین موتور و چرخ‌های محرک وسیله نقلیه نصب می‌شود. عملکرد گیربکس به شکلی طراحی شده که به کمک آن گشتاور موتور چند برابر خواهد شد.
جعبه دنده چگونه کار می کند
گیربکس‌های دستی دارای یک پدال کلاچ و یک شیفتر هستند که راننده از آن برای تعویض دستی دنده استفاده می‌کند. این نوع گیربکس‌ها شامل مجموعه‌ای از چرخ دنده‌ها در امتداد یک جفت شفت هستند که به آنها شفت ورودی و خروجی می‌گویند. با تجهیز خودورو به گیربکس دستی، راننده باید ابتدا دنده مناسب با سرعت خودرو را انتخاب کرده و سپس با فشار دادن پدال کلاچ؛ آن را درگیر کند. گیربکس از یک فلایویل، صفحه فشار و کلاچ برای درگیر شدن و جدا کردن موتور از جعبه دنده استفاده می‌کند. فلایویل و صفحه فشار به موتور متصل می‌شوند و کلاچ بین آنها قرار می‌گیرد. اصطلاح “فشار دادن کلاچ” به معنای آزاد کردن صفحه فشار است که کلاچ را از موتور جدا می‌کند. پس هر بار که قصد تغییر دنده را دارید؛ ابتدا باید کلاچ را فشار دهید.
ما یک مقاله در مورد رانندگی با دنده اتوماتیک در ترافیک نوشته ایم که می توانید آن ار مطالعه کنید.
دلیل سخت جا رفتن دنده خودرو چیست؟
سخت جا رفتن دنده همیشه به کلاچ یا سایر قطعات گیربکس مانند روغن واسکازین مربوط می‌شود. نقش واسکازین در این بین بسیار مهم‌تر از سایر عوامل است. حتما شما هم متوجه شده‌اید که با سرد شدن هوا و یخ زدن این روغن، تعویض دنده کمی سخت‌تر می‌شود. در این شرایط تعویض مارک روغنی که از آن استفاده می‌کنید می‌تواند کمک‌کننده باشد و شما برای زمانی که قصد اجاره ماشین دارید حتما این موراد را بررسی کنید. از دیگر علل جا نرفتن دنده ماشین یا بد جا رفتن آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کم شدن سطح واسکازین گیربکس
واسکازین روغنی است که دنده‌های گیربکس را روان می‌کند. ویسکوزیته این روغن بسیار بالاست. زیرا باید بتواند گرمای شدید ناشی از احتراق موتور را تحمل کند. اگر روغن گیربکس از زیر خودرو نشت کند و یا به صورت دوره‌ای آن را تعویض نکنید؛ سطح روغن در جعبه دنده کم می‌شود. زمانی که این اتفاق بیفتد،؛ تعویض دنده سخت‌تر می‌شود و در نهایت به گیربکس آسیب می‌رسد. علاوه بر این، ممکن است صداهای عجیب و غریبی از جعبه دنده خارج شود و یا عملکرد موتور خودرو ضعیف شود.
مشکل در چرخ دنده ها
چرخ دنده‌ها اصلی‌ترین بخش سیستم انتقال یا همان گیربکس خودرو هستند. این سیستم از شمارنده دنده، دنده عقب، دنده 1، دنده 2، دنده 3، دنده 4، دنده 5، و گاهی اوقات دنده 6 و بیشتر تشکیل شده است. هر چرخ دنده 2 دندانه کوچک و بزرگ دارد. وظیفه دندانه‌های کوچک درگیر کردن آستین توپی با حلقه همگام‌ساز است. اگر این دندانه‌ها آسیب ببینند یا فرسوده شوند؛ تعویض دنده با مشکل مواجه خواهد شد. وظیفه دندانه‌های بزرگ نیز درگیر شدن با شمارنده است که گیربکس را به شفت خروجی متصل می‌کند. اگر این دندانه‌ها آسیب دیده یا فرسوده شوند؛ گیربکس صدای عجیبی می‌دهد.
ما یک مقاله داریم در مورد ابزار و تجهیزات ماشین نوشته ایم که می توانید آن را مطالعه کنید.
کیفیت بد واسکازین و غلظت کم آن
در زمان خرید واسکازین به کیفیت این محصول و استاندارد بودن آن توجه کنید. کاهش هزینه‌ها با استفاده از خرید یک محصول بی‌کیفیت می‌تواند وسوسه‌انگیز باشد اما خسارات ناشی از آن گاهی هزینه‌های چند ده برابری روی دست شما می‌گذارد. از آنجایی که فاصله زمانی تعویض این روغن از فاصله زمانی تعویض روغن موتور طولانی‌تر است؛ استفاده از یک روان‌کننده با کیفیت برای اطمینان از عملکرد بالای اجزای داخلی گیبرکس بسیار مهم است. یک واسکازین باکیفیت و استاندارد شامل افزودنی‌های ضد سایشی است که برای افزایش دوام قطعات داخلی خودرو حیاتی هستند.
دنده‌ها با اختلال روبرو شده باشند
چرخ دنده‌ها نقش اصلی را در گیربکس ایفا می‌کنند. اگر به هر دلیلی دندانه‌های ریز و درشت روی این چرخ دنده‌ها در وضعیت مناسبی نباشند و یا با اختلال مواجه شوند؛ تعویض دنده بسیار سخت می‌شود.
وجود مشکل در سیستم کلاچ
سیستم کلاچ یک وسیله نقلیه وظیفه جدا و درگیر کردن نیرو با گیربکس را در زمانی که بین چرخ فلایویل موتور قرار دارد بر عهده دارد. هنگامی که پدال کلاچ را به سمت پایین فشار می‌دهید؛ این فشار به سیلندر اصلی کلاچ و سپس به سیلندر آزادکننده متصل می‌شود. در این لحظه هیچ نیروی به گیبرکس منتقل نمی‌شود و شما می‌توانید به راحتی دنده را عوض کنید. اما اگر سیلندر اصلی کلاچ یا سیلندر آزادکننده آسیب دیده یا نشتی داشته باشند؛ تعویض دنده با مشکل مواجه می‌شود. ضمن اینکه این آسیب‌دیدگی باعث کاهش فشار روغن شده و کارکرد کلاچ را با مشکل مواجه می‌کند. اگر کلاچ و موتور به درستی از هم جدا نشوند؛ دنده یا خیلی سخت عوض می‌شود یا کلا عملکرد انتقال بین دنده‌های مختلف در این سیستم از کار می‌افتد.
کم شدن روغن دنده خودرو
هرگز کم شدن روغن واسکازین را در خودرو دست کم نگیرید. این اتفاق نه تنها تعویض دنده را برای شما سخت‌تر می‌کند؛ بلکه باعث تولید انواع صداهای عجیب و غریب می‌شود که معمولا به معنای آسیب دیدن گیربکس هستند. بنابراین همیشه مخزن روغن واسکازین را پر نگه دارید و با هر بار تعویض روغن موتور، از تعمیرکار بخواهید که نشتی این سیستم را چک کند.
وجود نقص در سنسور الکتریکی
سنسور الکتریکی گیربکس، موقعیت شیفتر انتقال را به PCM اعلام می‌کند. PCM از این اطلاعات برای کنترل اینکه کدام چرخ دنده‌های گیربکس را فعال یا غیرفعال کند استفاده می‌کند. هنگامی که این سنسور که به سنسور TR نیز معروف است از کار بیفتد؛ تعویض دنده تقریبا غیرممکن می‌شود.
تعویض دنده به صورت نادرست
علاوه بر مشکلات فنی، گاهی استفاده از نیروی دست در جهت نادرست موجب می‌شود که چرخ دنده‌ها در موقعیت مناسبی قرار نگیرند و تعویض دنده خودرو دشوار شود. همانطور که می‌دانید؛ برای تعویض دنده‌ها، دسته دنده باید در موقعیت خاصی قرار بگیرد. حرکت دادن دست دنده در جهت غلط باعث می‌شود که عملکرد این سیستم به طور کلی مختل شود.