گیربکس علاوه بر اینکه مهم‌ترین قطعه در خودرو است؛ به عنوان یکی از پیچیده‌ترین قطعات سخت‌افزاری در داخل هر وسیله نقلیه نیز شناخته می‌شود. این پیچیدگی سبب می‌شود که علل بسیاری پشت مشکلاتی که ممکن است برای گیربکس رخ دهد وجود داشته باشد. ما در این مقاله به صورت تخصصی در مورد تمامی مواردی که می‌توان از آنها به عنوان علت تقه در گیربکس اتوماتیک نام برد صحبت می‌کنیم. ضمن اینکه در انتهای مقاله نیز به علت تقه زدن این قطعه در خودرو در زمانی که با دنده عقب حرکت می‌کنید خواهیم پرداخت.
علت تقه در گیربکس اتوماتیک چیست؟
قبل از اینکه علت تقه در گیربکس اتوماتیک را بدانید اول باید با خود این قطعه آشنا شوید. گیربکس یا جعبه دنده خودرو یک قطعه مکانیکی متشکل از چرخ دنده‌ها، بلبرینگها، شفتها و اجزای مختلف دیگری است که بین موتور خودرو و چرخ‌ها قرار دارد و نیروی تولید شده توسط موتور را به چرخ‌ها منتقل می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که جعبه دنده مسئول حرکت خودرو است و از طرفی وظیفه کنترل سرعت را نیز بر عهده دارد.
گیربکس یکی از آن قطعات پیچیده‌ای است که پشت خرابی‌اش می‌تواند چندین دلیل مختلف نهفته باشد. در تمام مدل‌های گیربکسی که امروزه در صنعت خودروسازی برای تولید محصول از آنها استفاده می‌شود؛ بسته به طراحی و تعداد دنده‌ها، تعدادی قفس سیاره‌ای وجود دارد که قادر به ایجاد دو ضریب مشخص یا دنده هستند. گیربکس برای اینکه بتواند صفحات ضریب مورد نظر راننده را در حین رانندگی و به وسیله باند ترمزی انتخاب کند؛ از مدارات هیدرولیکی که توسط بلوک هیدرولیک یا اصطلاحا ساعت گیربکس کنترل می‌شود استفاده می‌کند. وظیفه کنترل این بلوک هیدرولیک نیز بر عهده ECU خودرو یا گاورنر مکانیکی است.
گیربکس در حالت عادی و بسته به شرایط و شیوه رانندگی، به کمک خاصیت لنت‌گونه باندهای ترمزی و صفحات، به نرمی ضریب مناسب را انتخاب می‌کند. اما با وجود این عملکرد دقیق و حساس گاهی پیش می‌آید که عمل تعویض دنده در خودروهای اتوماتیک با صدایی شبیه تقه همراه است.
گیربکس خودروهای اتوماتیک حتی بیشتر از گیربکس‌های معمولی پیچیده هستند و از اجزای بیشتری تشکیل شده‌اند. این قطعات داخلی هر کدام یک وظیفه خاص را بر عهده دارند. سیستم جعبه دنده مانند دیگر سیستم‌های هیدرولیکی امکان خرابی داشته و دلایل پشت این اختلال عملکردی، هر چیزی می‌تواند باشد. به عنوان مثال گاهی سیستم خنک‌کننده روغن گیربکس به درستی کار نمی‌کند و گاهی نیز آلودن شدن روغن گیربکس یا کم شدن آن علت تقه در گیربکس اتوماتیک است.
در برخی از خودروها عدم تعویض به موقع فیلتر گیربکس علت ایجاد این عارضه است. در شرایط بحرانی نیز خوردگی یا شکستگی قطعات داخلی گیربکس علت خروج صدای تقه از داخل جعبه دنده است. علاوه بر علل مطرح شده، گرما نیز می‌تواند علت تقه در گیربکس اتوماتیک و دلیل خرابی این قطعه حساس در خودرو باشد. در بخش‌های بعدی بیشتر در مورد عمده‌ترین دلایل ایجاد این صدا در گیربکس خودروهای دنده اتوماتیک توضیح می‌دهیم.
بروز اختلال در اتصالات گیربکس اتوماتیک
اگر اتصالات درون گیربکس شل یا به صورت نامناسب بسته شده باشد؛ به مرور زمان دیگر قسمت‌ها نیز دچار استهلاک زودتر از موعد می‌شوند. اگر آسیب وارده به قطعات جدی باشد؛ حتی ممکن است بعد از تعمیر گیربکس همچنین صدای تقه‌ای را بشنوید. عدم رسیدگی به شل شدن اتصالات داخلی گیربکس در شرایط جدی می‌تواند باعث خرابی رام گیربکس و خراب شدن دسته موتور شود.
شایع‌ترین علامتی که نشان می‌دهد اتصالات درون گیربکس شل شده است؛ احساس لرزش و ضربه خفیف حین رانندگی به خصوص زمانی است که گیربکس در حال تعویض دنده است. بنابراین هر زمان احساس کردید خودرو در حال حرکت لرزش دارد یا صدای خفیفی از دسته دنده هنگام تعویض دنده خارج می‌شود باید در اولین فرصت به یک تعمیرکار مراجعه کنید تا از خرابی بیشتر جلوگیری شود. فراموش نکنید که عدم رفع این مشکل کم هزینه می‌تواند خسارت زیادی به خودروی شما وارد کند.
رانندگی به روش غلط
گاهی علت تقه در گیربکس اتوماتیک حتی بعد از تعمیر خودرو، روش غلط رانندگی است و منشا این مشکل اصلا ربطی به شرایط فنی ماشین ندارد. برای رانندگی با خودروهای دنده اتوماتیک باید از روش خاصی استفاده کنید که احتمال آسیب به قطعات را به شدت کاهش می‌دهد. به عنوان مثال نباید پا را روی پدال گاز به صورت نامنظم یا به شکل عصبی فشار دهید.
این کار باعث می‌شود که در روند کار گیربکس اختلال ایجاد شود. خودروهایی که مجهز به سیستم پردازشگر یا همان کامپیوتر داخلی هستند حساسیت بیشتری نسبت به روش رانندگی دارند. سیستم این ماشین ها طوری طراحی شده که بر اساس رفتار راننده، الگوی عملکردی خود را تعیین می‌کند. بنابراین اگر در زمان رانندگی با این خودروها الگوی رانندگی و رفتاری مشخصی نداشته باشید؛ سیستم به اشتباه افتاده و دمای داخلی گیربکس بالا می‌رود. با بالا رفتن دمای این قسمت از خودرو، عمر روغن گیربکس نیز کمتر می‌شود.
هنگام رانندگی با خودروهای دنده اتوماتیک علاوه بر اینکه باید الگوی رفتاری مشخصی داشته باشید؛ باید از فشار دادن هیجانی و ناگهانی پدال گاز نیز به شدت اجتناب کنید. این کار باعث می‌شود ضربه ای به قطعات داخلی گیربکس وارد شود که به مرور زمان مشکلاتی را به وجود می‌آورد و استهلاک ماشین را بالا می‌برد. دقت داشته باشید که زمانی که با خودرو اجاره ای رانندگی می کنید این اصول را رعایت کنید تا مجبور به پرداخت هزینه ی اضافه تر نشوید.
ضعیف شدن سوپاپ ها و شیرهای برقی
روغن نقش حیاتی در عملکرد صحیح گیربکس‌های اتوماتیک دارد. تنظیم و کنترل فشاری که روغن با آن در گیربکس جریان پیدا می‌کند به عهده سوپاپ‌ها و شیرهای برقی است. اگر هر کدام از سوپاپ‌ها و شیرهایی که در مسیر عبور روغن گیربکس وجود دارند به هر دلیلی آسیب ببینند؛ روغن نمی‌تواند با فشار کافی جریان داشته باشد و همین موضوع باعث بروز مشکل در سِرووها می‌شود.
به مرور زمان اختلال در عملکرد این قطعات می‌تواند خرابی خودرو را با خروج صدای تقه از داخل گیربکس نشان دهد. بنابراین یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در سرویس‌های دوره‌ای باید نسبت به انجام آن توسط تعمیرکار حساس باشید؛ چک کردن سلامت سوپاپ‌ها و شیرهای برقی گیربکس است.
کثیف شدن فیلتر روغن یا ناکارآمدی روغن گیربکس
روغن با جریان صحیح خود در گیربکس می‌تواند مانع از افزایش بی‌رویه دما در این قطعه از خودرو شده و سلامت آن را تضمین کند. اگر به هر دلیلی در عملکرد روغن اختلال به وجود بیاید؛ با افزایش دما، باید منتظر افزایش اصطحلاک گیربکس و قطعات داخلی آن باشید.
چرخ دنده‌ها، سوپاپ‌ها، پمپ روغن و شیر‌ها اولین قطعاتی در این سیستم هستند که به دلیل کثیف شدن فیلتر یا ناکارآمدی روغن گیربکس دچار مشکل شده و زمینه خروج صدای تقه از داخل کاپوت را فراهم می‌کنند. اگر می‌خواهید از این خرابی جدی جلوگیری کنید؛ حتما بعد از 30 تا 60 هزار کیلومتری که با خودرو راه رفتید؛ نصف روغن گیربکس آن را تعویض کنید. با رسیدن به کیلومتر 120 هزار هم لازم است کل این روغن ساکشن شده و محفظه آن با روغن جدید و تازه پر شود.
خراب شدن شیر رادیاتور روغن
روغن بعد از چرخش در گیربکس و جذب دمای مازاد آن وارد قسمتی به نام رادیاتور می‌شود که وظیفه آن خنک کردن روغن و آماده کردنش برای ورود دوباره به بدنه گیربکس است. این رادیاتور باعث می‌شود دمای روغن همیشه متعادل بماند و خیلی بالا و پایین نشود. اگر به هر دلیلی شیر رادیاتور روغن گیربکس خراب شود؛ در وهله اول روغن از صفحات و بخش‌های مختلف گیربکس اصطلاحا فرار کرده و بعد از مدتی باعث می‌شود دنده ول کند. ولی کردن دنده نیز سبب خواهد شد گیربکس به اتاق ضربه بزند و صدای تقه از داخل کابین شنیده شود.
شیر رادیاتور در برخی از خودروها به صورت الکترونیکی و در برخی دیگر به صورت هیدرولیکی کار می‌کند. بنابراین اگر حدس می‌زنید که علت تقه در گیربکس اتوماتیک خودروی شما، خراب شدن این شیر و اختلال در روند خنک‌سازی روغن است؛ حتما برای رفع آن به تعمیرکاری مراجعه کنید که سیستم خودروی شما را کاملا می‌شناسد و نوع و نحوه تعمیر شیر رادیاتوری که در خودروی شما برای خنک کردن روغن گیربکس نصب شده را می‌داند.
علت تقه در گیربکس اتوماتیک در زمان دنده عقب
خروج صدای تقه از گیربکس زمانی که دنده عقب حرکت می‌کنید نشانه‌ای از بروز مشکل در بخشهایی از گیربکس است. با حرکت روی دنده عقب، روند حرکت گیربکس نیز معکوس می‌شود. بنابراین روغن نیز در سیستم جریانی مخالف نسبت به حالتی که رو به جلو حرکت می‌کنید پیدا می‌کند. نکته بسیار جالبی که در مورد خودروهای دنده اتوماتیک وجود دارد این است که، وجود هرگونه مشکل در گیربکس این خودروها زمانی که با دنده عقب حرکت می‌کنید بیشتر خود را نشان می‌دهد.
بنابراین اگر فقط وقتی که دنده عقب می‌روید صدای تقه را می‌شنوید؛ باید موضوع را جدی بگیرید و قبل از گسترده شدن خرابی گیربکس به تعمیرگاه مراجعه کنید. در غیر این صورت ممکن است خرابی که زمانی جزئی بوده به قطعات گران گیربکس خسارت بزند و هزینه تعمیر سنگینی را روی دست شما بگذارد.
برطرف کردن تقه زدن و قفل شدن گیربکس اتومات
زمانی که با این مشکل مواجه شدید بهتر است برای تعمیر گیربکس اتومبیلتان سریعا به یک تعمیرکار حرفه ای مراجعه کنید. اما در صورتی که امکان این کار نداشتید می توانید طبق مرحلی که ذکر خواهند شد مشکل را به راحتی برطرف کنید.
- سر باتری را جدا کنید و خودرو را حدود ۲۰ دقیقه در همین حالت ر‌ها کنید.
- پای خود را روی پدال ترمز فشار دهید و سپس سر باتری را به حالت اولیه بازگردانید؛ و پس از آن دنده را از حالت p به R تغییر دهید.
- لطفا 2 تا 3 ثانیه صبر کرده پس از آن دنده را به حالت N تغییر دهید.
- پس از 3 ثانیه دنده را از حالت N به D تغییر دهید.
- 3 ثانیه منتظر مانده سپس همه این مراحل را در وضعیت رفت و برگشتی تکرار کنید.
- در آخر دنده را در وضعیت D قرار دهید و زمانی که خودرو شروع به حرکت کرد سرعت آن را افزایش دهید. توجه کنید تمام دنده‌ها پر باشند.
- سرعت ماشین را کاهش دهید تا ماشین بایستد.