خودروی هیبریدی از جمله ماشین های جدید با فناوری نوین است؛ که توسط موتور احتراقی و انرژی حاصل از آن شارژ میشود. گاهی این خودروها را با ماشینهای برقی اشتباه میگیرند. درحالیکه خودروهای هیبریدی دو موتور دارند. یکی بنزینی و دیگری الکتریکی که مکمل هم هستند.
اما خودروهای برقی فقط یک موتور الکتریکی دارند. از سویی شناخت معایب و مزایای خودروهای هیبریدی برای انتخاب و خرید آنها بهویژه در ایران مهم است. تاثیرات محیط زیستی با کاهش مصرف سوخت، از مزایای مهم برای خرید این خودرو است؛ ولی کاستیها و مشکلات هر نوع از این خودروها را نیز لازم است قبل از خرید در نظر داشته باشیم.
در ادامه تلاش شده است که معایب خودروهای هیبریدی و پیامد هر کاستی و عیب، در کنار مزیتهای آن بررسی شود. بدینصورت تا حدی ارزش خرید این نوع ماشین در ایران را نیز میتوانیم بسنجیم.
ویژگی های خودروهای هیبریدی
بهطور کلی سه نوع خودروی هیبریدی با کمی تفاوت در تکنولوژی تولید شده است. یکی از خاصترین انواع خودرو هیبریدی، انرژی باتری خود را از طریق جذب انرژی حاصل از ترمز تامین میکند. نوع دیگر خودروی هیبریدی، بهصورت مستقل و از درگاههای برقی شارژ، انرژی لازم را ذخیره میکند.
در نهایت نوع سوم از این خودروها طوری ساخته شدهاند که موتور الکتریکی دارند. برای اینکه بخوبی بدانیم خرید خودروهای هیبریدی خصوصا در ایران، کاری منطقی است یا نه، باید از معایب و مزایای آنها کاملا مطلع باشیم.
از طرف دیگر بررسی عملکرد چند نمونه از خودروهای هیبریدی موجود در بازار هم به افزایش اطلاعات ما کمک خواهد کرد. از خودروهای هیبریدی تولید شده و کماکان موجود در بازار ایران، میتوان از پریوس، لکسوس هیبریدی، تویوتا کمری هیبریدی، هیوندا سوناتای هیبریدی، ولوو هیبریدی و هیوندا اکسنت نام برد.
در کشورهای توسعهیافته، عامل و دلیل اصلی و مهم خرید خودرو، بررسی اندازه آلایندگی آن است. چون برای هر ماشین باید سالانه بر اساس این دلیل و میزان افزایش آلایندگی آن مالیات پرداخت کرد. از فاکتورهای دیگر میزان مصرف سوخت ماشین است.
خرید خودروهای هیبریدی باعث میشود هم از تکنولوژی و فناوری مدرن و قوی تری در وسیله نقلیه خود استفاده کنیم؛ و هم به ایجاد آلایندگی کمتر با مصرف سوخت کمتر کمک کرده باشیم. اگرچه قیمت خودروی هیبریدی نسبت به خودروهای معمولی، بهصورت قابل توجهی بیشتر است؛ اما هزینه های جانبی سوخت و تعمیرات آنها کمتر است. همین عامل منجر میشود به تدریج هزینه اولیه پرداختی جبران شوند.
در ایران مهمترین دلیل عدم اقبال به این نوع خودروها، فقدان توجه جدی به مسائل محیط زیستی و همچنین گران قیمت بودن آنها است. در نگاهی کلی به بازار خودروهای هیبریدی متوجه میشویم که قیمت آنها، نسبت به میانگین سطح درآمد اکثریت جمعیت کشور بسیار بالاتر است. برای ایجاد مقیاس مناسبی از نظر هزینه و فایده خرید، در ادامه مزایا و معایب خودروهای هیبریدی را مرور میکنیم.
معایب خودروهای هیبریدی
همان اندازه که مزیتهای خودروهای هیبریدی برای خریداران، جذاب و چشمگیر است؛ کاستیها و مشکلات این نوع ماشینها نیز مسالهای مهم است. این نوع خودروها بهدقت توسط تحلیلگران و منتقدین، مورد بررسی قرار گرفته اند. معایب و مزایای خودروهای هیبریدی و اطلاع از آنها منجر میشود تا حدی به عوامل دخیل در قیمت بالای آنها در بازار پی ببریم و بتوانیم ارزیابی کنیم که درصورت داشتن توان مالی کافی برای خرید، آیا باید این خودروها را انتخاب کنیم، یا نه!
خودروهای هیبریدی گران قیمت هستند
مهمترین دلیل عدم استقبال زیاد از این ماشینها، قیمت بسیار بالای آنها است. این مساله میتواند به دلیل گران بودن باتریهای ولتاژ بالا یا به دلیل این باشد که دو موتور بر روی این نوع اتومبیل کار گذاشته شده است. یکی سوخت بنزینی و دیگری مکمل الکترونیکی.
با این تفاسیر گرچه این خودروها مزیت محیط زیستی دارند و دارای امکانات رفاهی داخلی در زمان رانندگی هستند؛ ولی با وجود دو سیستم مجزای موتوری، بیشک اگر نیاز به تعمیر داشته باشند؛ برای این کار هزینه بسیار بالاتری نسبت به ماشینهای دیگر باید پرداخت کرد.
قدرت کم خودروهای هیبریدی
خودروهای هیبریدی در درجه اول از جنبه اقتصادی و قیمت بالا مورد استقبال زیادی قرار نمیگیرند. اما دلیل مهم دیگر، قدرت کم خودرو به دلیل نوع طراحی آن است. موتورهای درونسوز این ماشینها، کوچکتر از سایر خودروهای بنزینی استاندارد هستند.
طراحی آنها طوری است که با دو موتور یکی با حالت صرفهجوییکننده انرژی یعنی الکتریکی و دیگری با حالت درونسوز، یعنی با سوخت فسیلی کار میکنند. حالت دوم برای استفاده از این نوع وسیله نقلیه در بزرگراه و تردد شهری است. ماشین هیبریدی حتی در حالت قدرت کامل یعنی استفاده از موتور دورنسوز هم ضعیفتر از سایر خودروهای بنزینی همرده هستند.
تعدد اجزا، وزن بالا، عملکرد ضعیف
اجزای اصلی خودروی هیبریدی شامل موتور بنزینی، موتور الکتریکی سبک و یک باتری قدرتمند هستند. این ترکیب اجزا، باعث افزایش وزن ماشین هم میشود. وزن اضافی به ناکارآمدی سوخت، کاهش قدرت موتور و پشتیبانی کمتر سیستم بدنه میانجامد.
این موارد باعث میشوند راندن این ماشینها و قدرت موتور برای هدایت ماشین پایین باشد. موتور درونسوز اگرچه از جنبههای اقتصادی بهنظر بهتر بوده و اندازه آن هم کوچکتر است؛ اما این موضوع که خودروهای مذکور، با دو سیستم ترکیبی الکتریکی و موتور درونسوز کار میکنند؛ در حقیقت از معایب عمده فعلی آنها است.
حتی در حالت قدرت کامل نیز نسبت به حالت اسپرت، سرعت و شتاب کمتری دارند؛ و بهطور کلی قابلیت های ماشینهای اسپرت همرده از برندهای دیگر را ندارند. همچنین وزن باتری این خودروها زیاد است و روی تعادل آنها تاثیر منفی دارد. بهطور خلاصه هیبریدیهای فعلی برای رانندگی درون شهری مناسبتر هستند.
زمان نامشخص تعویض باتری در خودروهای هیبریدی
بسیاری از تولیدکنندگان ضمانتهای زیادی در اینباره میدهند؛ و در ظاهر این موضوع مسالهای جدی نیست. اما بهطور کلی قابلیت اطمینان باتری هیبریدی بر اساس نظر بسیاری از کاربران آن پایین است. اگرچه این وضعیت فعلی باتری و قدرت این نوع ماشینها است؛ و انواع جدید آینده و عملکرد سیستم باتری آنها در آینده، قابل حدس نیست؛ اما قطعا مانند سایر عرصه های تکنولوژیک، شاهد پیشرفت در این زمینه هم خواهیم بود.
تطابق نیافتن خودرو با آب و هوای سرد
این نوع ماشین در آب و هوای سرد، دچار اختلال عملکرد میشود. این عیب مسئله و چالش جدی در طراحی و تولید ماشینهای هیبریدی تاکنون بوده است. باتریها در هوای سرد، خیلی زودتر از معمول سایر خودروها، تخلیه میشوند.
چالش مهم دیگری که برای خودروهای هیبریدی وجود دارد این است که به مناطق سردسیر رفتن رانندگان آنها یا تردد این خودروها در زمستان، نیاز به استفاده از گرمکننده دارد. اما چون گرمایش از سیستم برقی اتومبیل ایجاد میشود؛ روی سوخت و بازدهی ماشین تاثیر مستقیم میگذارد. بهطور کلی هوای سرد و زمستانی، بر احتراق داخلی موتور این خودروها تاثیرگذار است.
نیاز به مراکز شارژ و تعمیرات خاص و هزینه بر
فقدان زیر ساختهای کافی از معایب ماشین هیبریدی هستند. بهویژه نوع ماشین هیبریدی پلاگین که مخاطب بیشتر و باتری قدرتمندتری دارد. این خودروها مسافت زیادی را در حالت تمام برقی میپیمایند؛ اما فقدان زیرساخت لازم برای استفاده از آنها، از جمله فقدان مراکز شارژ در فواصل مشخص و نبودن تعمیرگاههای مجاز متعدد و در دسترس، باعث میشود که رانندگان با در نظر گرفتن امکان ایجاد مشکل و نبودن جایی که در صورت خرابی احتمالی به آن مراجعه کنند؛ مسیر زیادی را نپیموده و ریسک نکنند.
تعمیرات گران قیمت ماشینهای هیبریدی با توجه به باتریهای ولتاژ بالای گران قیمتی که پس از یک دوره منظم باید جایگزین شوند، از مشکلات دیگر است. همچنین موتور دوگانهسوز خودروهای هیبریدی، هزینه تعمیر و نگهداری آنها را بالاتر میبرد.
زمان زیادی هم باید برای پیدا کردن مکانیک مناسب که تخصص تعمیر آن را دارد صرف کرد. علاوه بر آن بعضی ممکن است از طراحی این خودروها ناراضی باشند. بعضی از افراد ممکن است از بیصدا بودن این اتومبیلها چندان خوششان نیاید.
دانستن معایب و مزایای خودروهای هیبریدی، در کنار ترجیح و اولویت خریدار و مسائل فنی، نقش مهمی در تصمیمگیری برای خرید آنها دارد. البته با پیشرفت فناوری و زیاد شدن رقابت در بازار، این نوع خودروها نیز کمکم کارآمدتر و ارزانتر خواهند شد. بدون شک خودروسازان بهزودی مجبور به ساخت خودروهای هیبریدی با آپشنهای بیشتر و رفع معایب فعلی آنها خواهند شد تا از رقابت در بازار حذف نشوند.
کم اطلاع بودن فروشندگان، حواشی حقوقی
اگرچه تعداد فروشندگان و مراکز خاص فروش خودروهای هیبریدی زیاد است؛ اما آگاهی اغلب فروشندگان درباره این ماشینها، کافی و دقیق نیست. به همین دلیل مشتری از مشکلات احتمالی حقوقی نیز آگاه نمیشود. مثلا در کشورهای اروپایی و توسعهیافته، دولت به خریداران مبلغی را به عنوان اعتبار مالیاتی پرداخت میکند؛ اما در کشورهایی مانند ایران، دریافت اعتبارهای مالیاتی به خریداران، یا ممکن نیست و یا بدون تضمین است.
خطرات ناشی از باتری های خودروی هیبریدی
باتری سنگین و ولتاژ بالای لازم برای این خودروها، براساس گفتههای تحلیلگران و منتقدین، میتواند در صورت وقوع تصادف، منجر به احتراق گسترده و فاجعه سنگین شود. البته این مشکل بر روی خودروهای هیبریدی مدرن تاثیر نمیگذارد.
چون در این انواع جدید، باتریها بهصورتی طراحی شدهاند که در صورت وقوع تصادف، به صورت اتومات از کار میافتند. اما اگر یک مدل قدیمیتر را بدون اطلاع از این موارد خریداری کنید؛ احتمالا خطرساز خواهد شد. لازم است خریداران از این موضوع مطلع باشند و قبل از خرید درباره آن آگاه شوند.
در نهایت از آنجا که این نوع ماشینها علاوه بر برق از سوخت نیز استفاده میکنند؛ آلایندههای مضر برای محیط زیست را، اگرچه به میزان کمتر، همچنان منتشر میکنند.
مزایای خودروهای هیبریدی
در کنار معایب خودروهای هیبریدی، باید به مزیتهای بیشمار آن هم اشاره کرد. اینگونه است که با کنار هم قرار دادن معایب و مزایای خودروهای هیبریدی میتوان نتیجه بهتری گرفت. محدودیت منابع سوخت طبیعی و پدیده گرمایش کره زمین و آسیبی که به محیط زیست در اثر مصرف سوخت های فسیلی و گرمازا میرسد؛ بیتردید صنعت خودروسازی را بیشتر به سوی طراحی و تولید ماشین هایی همچون انواع برقی و هیبریدی هدایت خواهد کرد.
مانند آنچه در توسعه فناوری خودران تسلا شاهد هستیم؛ ارتقا عملکرد ماشینها و برنامهریزی برای تولید و عرضه گسترده خودرانها در آینده، کمک بزرگی به بهبود زیست جامعه بشری و کم شدن آلودگیهای محیط زیستی خواهد کرد.
حذف هزینه بالای سوخت، کاهش بیماریهای تنفسی، کاهش هزینههای خودرو و…، همه مواردی هستند که مزیت بهشمار میآیند و در آینده با رفع برخی مشکلات جانبی، نقش جدی در بهبود زندگی اجتماعی خواهند داشت.
رانندگی با کیفیت و کم صدا
خودروهای هیبریدی برای رانندگانی مناسب هستند که به کیفیت بالا و بهصرفه بودن وسیله نقلیه خود اهمیت میدهند. این خودروها دارای نمایشگر میزان متوسط مصرف سوخت در هر کیلومتر هستند. بعضی از این خودروها، مانند تویوتا پریوس، به راننده میزان مصرف انرژی را در صورت زیاد از حد شدن آن گوشزد میکنند.
در اکثر خودروها میزان مصرف بنزین در سرعت بالا و یا همزمان با ترمز کردن، بهصورت تدریجی کمتر میشود. این قابلیت فقط در خودروهای هیبریدی قابل مشاهده است، مخصوصا در هنگام افزایش تدریجی سرعت ماشین و زمانی که موتور برقی این خودرو بهکار میافتد.
در این موقعیت شارژ باتری این خودروها، در مقایسه با خودروهای تمام برقی، بهسادگی تمام نمیشود. بازدهی خودروهای هیبریدی بسیار بالاتر است و اندازه تولید آلودگی توسط این ماشین ها کمتر است. مزیت دیگر خودروهای هیبریدی کم سروصدا بودن آنها است.
بطوری که حتی در زمانی که ماشین روشن شده و به حرکت درمیآید؛ بهسختی میتوان متوجه روشن بودن آن شد. این بیصدا بودن به این دلیل است که در زمان روشن کردن خودروی هیبریدی، موتور بنزینی آن به کار نمیافتد. بلکه موتور برقی باعث حرکت ماشین میشود و کار موتور برقی هم بدون صدا است.
مصرف بهینه سوخت
در مقایسه با خودروهای معمولی، ماشینهای هیبریدی یک مزیت مهم دارند و این مزیت برخورداری از مصرف بهینه سوخت است. خودروهای هیبریدی نسبت به خودروهایی که دارای موتور تکسوز و بنزینی هستند، میتوانند مسافت بیشتری طی کنند.
برای مقاصد درونشهری بهصرفهتر از خودروهای معمولی هستند. بسیاری از این خودروها هیچ نیازی به اتصال برقی ندارند؛ بلکه خودبهخود در حین حرکت خود را شارژ میکنند. با هر توقف خودرو، مقداری برق اضافه تولید میشود که این میزان انرژی میتواند در سرعتهای کم یا برای سرعتگیری در زمان رانندگی مورد استفاده قرار بگیرد.
گرم شدن و گرم ماندن در خودروهای هیبریدی
زمانی که شما خودرو را در حالتی که موتورش بهاصطلاح هنوز گرم نشده باشد روشن کنید؛ میللنگها با دشواری بیشتری شروع به حرکت میکنند. اما زمانی که خودرو اصطلاحا گرم شده باشد، این اتفاق نمیافتد. یکی از مزایای سیستم هیبریدی این است که آب موجود در خودرو تا سه روز گرم نگه داشته میشود. این کار باعث جلوگیری از اتلاف وقت راننده مخصوصا در روزهای سرد زمستانی میشود.
دوام قطعات خودرو
یکی از شایعاتی که درباره خودروهای هیبریدی وجود دارد این است که گمان میشود جایگزین کردن قطعات فرسوده در این خودروها بسیار هزینهبر است. اما با توجه به گزارشهای موجود، این خودروها بسیار دیر مستهلک شده و موتور آنها حتی بعد از مسافت 320 هزار کیلومتر هم همچنان کار میکند.
میزان قدرت باتری خودروی هیبریدی از دیگر نگرانیهای افراد در زمان خرید آن است. بسیاری از مردم گمان میکنند که باتری این خودروها نامطمئن است و جایگزین کردن آن در صورت نیاز با باتری نو، کاری پیچیده است که بسیار گران تمام میشود.
اما طبق تحقیقات و گزارش های موجود، هزینه تمامشده برای جایگزین کردن یک باتری در خودروی هیبریدی تقریبا برابر با همان هزینهای است که برای یک خودروی معمولی صرف میکنند. علاوه بر این بعضی انواع ماشینهای هیبریدی، برای باتری دارای ضمانت تعویض هستند.
کم استهلاک بودن ماشین های هیبریدی
از مهمترین مزیتهای خودروهای هیبریدی، مخصوصا برای رانندگی در داخل شهر، این است که زمان توقف یا حرکت با سرعت کم، مخزن بنزین این ماشینها به کار نمیافتد. این امر باعث میشود که فشار کمتری به موتور ماشین وارد شود.
از طرف دیگر منجر به افزایش طول عمر ترمز ماشین میشود. در واقع ترمز استاندارد ماشین فقط زمانی به کار میافتد که راننده تصمیم بگیرد بهطور ناگهانی، خودروی خود را متوقف کند. در غیر این صورت، هنگامیکه ماشین بهتدریج متوقف شود، تنها ترمز برقی خودرو است که وارد عمل میشود.
آنچه برای خریدن یا نخریدن خودروهای هیبریدی باید بدانیم
- توجه به کمیابی خودروهای هیبریدی و در دسترس نبودن تعمیرات آن به آسانی
- محدودیتها و معایب خودروهای هیبریدی خصوصا در بازار ایران
- گزینه های محدود و کم برای انتخاب و خرید انواع خودروی هیبریدی
- باتری بزرگ خودروها که باعث میشود حجم زیادی از صندوق عقب و فضای ماشین اشغال شود.
- در تولید این خودروها، برای ذخیره انرژی و افزایش محدوده حرکت، از باتری بزرگتر استفاده میشود.
- راننده خودروی هیبریدی نمیتواند صندلیهای عقب را بخواباند؛ چون باتری خودرو، بین صندوق و صندلیهای آن قرار دارد.
- رانندگان نمیتوانند از تمام امکانات و قابلیتهای ماشین هیبریدی استفاده کنند.
- اقدام به خرید یک ماشین هیبریدی، به معنای استفاده از تمام امکانات آن برای خریدار نیست.
- راننده ابتدا باید آگاهی و مهارت کافی درباره استفاده از خودرو را داشته باشد؛ تا از ویژگیهای مختلف آن استفاده کند.
- خریدار باید برای بازگرداندن قیمت بالای پرداخت شده در زمان خرید ماشین، از شیوه استفاده درست و ویژگیهای خاص این خودرو مطلع باشد.
- یکی از مشکلات اصلی استفاده از ماشین هیبریدی این است که حتی اگر مهارت، آگاهی و امکانات لازم برای خرید و رانندگی با آن را داشته باشیم؛ باز هم بهطور کامل از تمام قابلیتهای آن نمیتوانیم استفاده کنیم.
- استفاده درست و آگاهانه از تمام امکانات خودروی هیبریدی، به شرایط خاص و ایدهآلی احتیاج دارد.
- زیرساختهای لازم و کامل برای استفاده از این نوع خودروها وجود ندارد.
- فقط زمانی از خودروی هیبریدی سود میبریم که از شیوه شارژی برای حرکت آن استفاده کنیم.
- ایستگاههای شارژ کافی برای این خودروها در جهان و بهویژه در ایران وجود ندارند.
- شارژ ماشینهای هیبریدی نیاز دارد که شبها و در محلی مانند پارکینگ خانه صورت بگیرد.
- اصطلاح پلاگین کردن بهمعنای اتصال به پریز شارژر ماشین است؛ که بدون وصل کردن به برق، ممکن نیست.
- خودروی هیبریدی در زمان خرید، قیمت بالاتری نسبت به وسایل نقلیه سنتی دارد. درحالیکه برای مصرف در درازمدت میتوان هزینه بنزینی که مورد مصرف آن نیست را بعنوان پسانداز و جایگزین هزینههای اولیه دانست.
توجیه تولید خودروهای هیبریدی، اقتصادی و محیط زیستی است. نباید فراموش کرد که اگرچه ماشین هایی از این نوع، شتاب زیادی نمیگیرند و گران قیمت هستند. یا عملکرد آنها بهخوبی یک وسیله نقلیه سنتی در بعضی موارد نیست. ولی در راستای اهداف خاصی طراحی شدهاند که بسیار اهمیت دارند. بیشک در آیندهای نهچندان دور، شاهد ساخت انواع جدیدی از این نوع خودرو که در دسترس عموم و ارزانتر باشند هستیم. نمونههایی که جایگزینی مناسب برای ماشینهای امروز، با سطح آلایندگی بالا خواهند بود.