ماشین گرفتگی اصطلاحی است که یادآوری آن برای برخی افراد یادآور حال و احوال بد در طول سفر جاده‌ای است. البته در اغلب اوقات این مشکل تا حدود زیادی قابل کنترل و مدیریت است. بنابراین اگر شما نیز خاطرات بدی از بدحال شدن و به اصطلاح ماشین زدگی دارید؛ بهتر است از طریق آشنایی کامل با این وضعیت پزشکی، بکوشید تا شدت و تعدد رخ دادن این اتفاق را کاهش دهید.
این کار کمک می‌کند تا از سفرهای جاده‌ای خود لذت بیشتری برده و انرژی شما صرف مبارزه با این بیماری موقت و ناشی از حرکت نشود. به همین دلیل در این نوشته به بررسی مشکل ماشین گرفتگی پرداخته‌ایم. همچنین علائم اصلی آن، درمان‌های متداول و روش پیشگیری از آن را مطرح کرده‌ایم.
همه چیز درباره ماشین گرفتگی
ماشین گرفتگی یا به اصطلاح لاتین Motion Sickness نوعی بیماری موقت ناشی از حرکت است. در واقع ماشین زدگی نیز به نوعی با دریازدگی شباهت دارد. چرا که در این وضعیت حرکت مداوم ماشین و قرار گرفتن سرنشینان در این وضعیت، موجب به هم خوردن تعادل بدن شده و مسائلی مانند حالت تهوع، سردرد و… را ایجاد می‌کند.
ماشین گرفتگی چگونه رخ می‌دهد؟
برای درک دقیق تر این مشکل باید کمی با سیستم تعادلی بدن آشنا شوید. به‌طور کلی برخی از بخش‌های بدن از جمله چشم‌ها و گوش‌ها درباره وضعیت تعادلی بدن به طور مرتب پیام هایی را به مغز مخابره می‌کنند. این ارتباطات کمک می‌کند تا بدن بتواند موقعیت‌های تعادل را از وضعیت های نامتعادل تشخیص دهد.
در واقع این یک ویژگی حیاتی برای انسان هاست؛ تا در مواقع خطر (خطرهای ناشی از عدم تعادل) از خود مراقبت کنند. اما همین ویژگی مثبت در برخی افراد و در وسایل نقلیه در حال حرکت مثل خودروی شخصی، منجر به مشکل ماشین زدگی می‌شود.
در واقع در این شرایط پیام‌های ارسالی از بخش‌های مختلف بدن به مغز دچار تناقض‌هایی می‌شود. به عنوان مثال چشم پیام حرکت با سرعت زیاد را می‌دهد؛ در حالی که شما بر روی صندلی خود نشسته‌اید. همچنین تعادل مایع میانی گوش بر اثر تکان های خودرو و پیچ و خم‌های جاده به هم می‌خورد؛ و گوش به‌طور دائمی پیام عدم تعادل را به مغز ارسال می‌کند. این وضعیت منجر به ایجاد حالات مرتبط با عدم تعامل می‌شود. نتیجه کلی این وضعیت نیز حالاتی مانند منگی، عدم تعادل، سرگیجه، حالت تهوع و در مواردی استفراغ است.
نقش گوش و مغز در ماشین گرفتگی
با وجود همه اینها، مقصر اصلی در 90 درصد حالات ماشین زدگی وجود مشکلی در گوش است. شاید جالب باشد که بدانید گوش‌ها علاوه بر وظیفه شنیدن، نقشی حیاتی در حفظ تعادل بدن را بر عهده دارند. اینکه شما می‌توانید بر روی دو پای خود به صورت کاملا متعادل باقی بمانید؛ به کمک سیستم حفظ تعادل گوش است.
گوش‌ها از بخش های زیادی تشکیل شده‌اند. از آنجا که در این مقاله نمی‌خواهیم درباره ساختار دقیق گوش صحبت کنیم؛ تنها به ذکر کلیاتی درباره عملکرد تعادلی آن می‌پردازیم. بطور خلاصه در گوش میانی، محفظه‌ای وجود دارد؛ و در این محفظه مایعی قرار گرفته است. وقتی شما سر خود را تکان می‌دهید؛ وقتی دراز می‌کشید؛ وقتی می‌ایستید؛ تغییر در وضعیت قرارگیری این مایع و ارسال پیام آن به مغز، موجب می‌شود تا مغز وضعیت بدن را تشخیص دهد.
در خودروی در حال حرکت و البته در برخی افراد، این مایع دچار تلاطم بیشتری شده و گاهی در جای واقعی خود قرار نمی‌گیرد. بنابراین به‌طور پیوسته اطلاعات اشتباهی را درباره وضعیت بدن به مغز مخابره می‌کند. این تناقض در اطلاعات ارسال شده به بدن و تصمیم‌گیری مغز درباره آن، موجب همان حالات بد و به اصطلاح ماشین گرفتگی می‌گردد.
علائم اصلی ماشین گرفتگی چیست؟
اگرچه در بخش‌های قبلی به علائم اصلی و کلی ماشین گرفتگی اشاره کردیم؛ اما بهتر است با این علائم به‌طور دقیق‌تری آشنا شوید. در واقع از آنجا که علائم این وضعیت با وضعیت‌هایی دیگری مانند مسمومیت‌های غذایی دارای اشتراکاتی است؛ شناخت دقیق‌تر علائم آن، کمک می‌کند تا به‌خصوص در کودکان خردسال بهتر بتوانید آن را تشخیص دهید.
متداول‌ترین علائم ماشین گرفتگی:
- سرگیجه
- حالت تهوع
- سردرد
- رنگ پریدگی
- عرق سرد
- استفراغ
- تحریک پذیری
- بدخلقی
- خواب آلودگی
- کم اشتهایی
- تولید بزاق بیشتر
- تنفس بیشتر و سطحی تر
بهترین درمان های ماشین گرفتگی
در این بخش به بررسی بهترین و عملی‌ترین روش‌های درمان ماشین گرفتگی از نظر پزشکی نوین و البته طب سنتی پرداخته‌ایم. دقت کنید چیزی به نام درمان دائمی ماشین گرفتگی نداریم؛ و در صورتی که این روش‌ها را برای هر سفر رعایت نکنید؛ ممکن است دوباره به این وضعیت دچار شوید.
درمان ماشین گرفتگی در پزشکی نوین
البته در پزشکی نوین معاینه بالینی و مصرف دارو بر اساس تجویز پزشک اولویت بسیار بالایی دارد. بنابراین توصیه می‌کنیم اگر سابقه و تجربه ماشین زدگی به صورت متعدد را دارید؛ همچنین اگر به‌طور دائم در سفر هستید؛ برای دریافت داروهای مناسب به پزشک مراجعه کنید. با این حال در ادامه این بخش متداول‌ترین داروهای تجویزی برای مدیریت و کنترل این وضعیت را به شما معرفی می‌کنیم.
- اسکوپولامین : این دارو به صورت برچسب و همچنین گاهی آدامس در دسترس است. از این دارو می‌توان حدود 8 ساعت پیش از شروع سفر استفاده کرد. اسکوپولامین کمک می‌کند تا میزان سرگیجه ناشی از ماشین گرفتگی، بدون ایجاد خواب آلودگی، کاهش بیابد. برچسب اسکوپولامین را باید در پشت گوش خود بچسبانید.
- آنتی هیستامین ها : اغلب آنتی هیستامین‌ها فرد را دچار خواب آلودگی می‌کنند. با این حال برخی از آنها داروی بسیار موثری در مقابله با ماشین زدگی و پیشگیری از آن هستند. بنابراین اگر راننده هستید؛ گزینه مناسب را زیر نظر پزشک بیابید و مصرف کنید.
- مکلیزین : این دارو نیز می‌تواند در کاهش عوارض ماشین زدگی موثر باشد. با این وجود این دارو در کودکان زیر 12 سال منع مصرف دارد. بنابراین آن را تنها برای بزرگسالان در نظر داشته باشید.
- پرومتازین : یکی دیگر از روش‌های متداول درمان ماشین گرفتگی استفاده از پرومتازین است. این دارو را باید 2 ساعت قبل از حرکت مصرف کنید. همچنین اثرگذاری این دارو حداکثر 6 تا 8 ساعت است.
- سیکلیزین : این دارو نیز می‌تواند در کنترل حالات این مشکل موثر باشد. البته مصرف سیکلیزین نیز در کودکان زیر 6 سال ممنوع است.
در نهایت برخی داروهای دیگر از جمله دیمن هیدرینات، مک لیزین و آنتی آمتیک نیز برای درمان ماشین گرفتگی تجویز می‌شوند.
درمان ماشین گرفتگی در طب سنتی
طب سنتی نیز در زمینه ماشین گرفتگی پیشنهاد متعدد و گاها موثری دارد. خوشبختانه اغلب پیشنهادات طب سنتی را می‌توانید بدون نگرانی از عوارض جانبی مصرف کنید. با این وجود شاید میزان اثرگذاری آن از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. در ادامه لیستی از پیشنهاد برای درمان ماشین گرفتگی در طب سنتی مطرح شده است.
- لیمو ترش : این ماده به خصوص بر حالات تهوع ناشی از ماشین گرفتگی موثر است. با این وجود زمان مصرف آن دقیقا هنگام بروز آن است. بنابراین در پیشگیری از ماشین زدگی موثر نیست.
- زنجبیل خام : می‌توانید زنجبیل خام را به صورت پودر خشک شده در یک لیوان چای یا آب جوش نوش جان کنید. زنجبیل نیز ماده‌ای بسیار موثر در پیشگیری و کاهش عوارض ماشین زدگی، از جمله حالات تهوع و استفراغ است.
- نعنا : این ماده نیز علاوه بر اثرگذاری در حالات شرح داده شده قبلی، به‌طور کلی موجب آرامش بدن می‌شود. بنابراین حتی بوییدن نعنا نیز می‌تواند در کاهش علائم این مشکل موثر باشد.
- شیرین بیان : این ماده نیز می‌تواند اثر مثبتی بر ماشین گرفتگی داشته باشد. با این وجود مصرف دائمی یا بیش از حد آن موجب ایجاد عوارض جانبی خواهد شد. بنابراین این درمان را برای افراد کم سفر و یا در شرایط اضطراری پیشنهاد می‌کنیم.
در طب سنتی پیشنهادات دیگری نیز برای درمان این مشکل وجود دارد. به عنوان مثال سرکه سیب، سیب سبز، نان یا بیسکوییت خشک، دمنوش درمنه و زیتون، از جمله مواردی هستند که به تجربه ثابت شده که در برخی افراد موثر بوده‌اند.
نکته مهم در زمینه درمان ماشین گرفتگی در طب سنتی این است که با آزمون و خطا، در نهایت ماده مناسب و موثر برای خود را بیابید.
روش های پیشگیری از ماشین گرفتگی
همان‌طور که گفته شد درمان دائمی ماشین گرفتگی وجود ندارد. با این وجود روش‌های خوبی برای پیشگیری و کنترل آن موجود است. در این بخش می‌خواهیم شما را با نکاتی آشنا کنیم که کمک می‌کند تا احتمال وقوع این مسئله برای شما کاهش یابد.
- نشستن در جای مناسب : افرادی که دچار این وضعیت می‌شوند بهتر است در هر خودرویی در نزدیک‌ترین صندلی به راننده بنشینند. در واقع در همه انواع خودروها، هرچه به صندلی راننده نزدیک‌تر باشید؛ میزان تکان‌های خودرو کمتر می‌شود. بنابراین مثلا در یک خودروی سواری شخصی، بهترین جا برای شما صندلی جلو و کنار راننده است.
- نگاه کردن به دور دست : یک راه موثر برای جلوگیری از ماشین گرفتگی نگاه کردن از پنجره به مناظر دوردست اطراف جاده است. همچنین اکیدا توصیه می‌شود که در خودروی در حال حرکت کتاب نخوانده و یا به صفحه نمایش گوشی نگاه نکنید.
- تهویه مناسب : تهویه مناسب هوای داخل خودرو نیز می‌توانید در کاهش علائم ماشین زدگی موثر باشد. اگرچه سیستم تهویه خودرو در این زمینه بسیار مناسب است؛ اما اگر هوا بیش از حد سرد، گرم یا آلوده نیست؛ توصیه می‌کنیم کمی پنجره را پایین داده و از هوای تازه استشمام کنید.
- مصرف غذای سبک : پیش از سفر و در طول سفر بهتر است غذای سبک مصرف کرده و معده خود را کاملا پر نکنید.
- نوشیدن آب : در طول سفر نوشیدن آب می‌تواند برای کنترل عوارض ماشین گرفتگی موثر باشد.
- جویدن آدامس : جویدن آدامس نیز مانند نوشیدن آب به کنترل و پیشگیری از این وضعیت کمک می‌کند.
- توقف بیشتر : در صورتی که راه طولانی است؛ پیشنهاد می‌شود در طول سفر توقف‌های کوتاه‌تر اما بیشتری داشته و به بدن خود استراحت دهید.
- بستن چشم‌ها : بستن چشم‌ها در برخی افراد به کنترل عوارض این وضعیت کمک می‌کند.
- حذف بوهای تند و دود : از همراهان خود بخواهید از زدن عطرهای تند و مصرف دخانیات در کنار شما اجتناب کنند. این موارد می‌توانند تحریک‌کننده وضعیت شما باشند.
در پایان فراموش نکنید که اگر ماشین گرفتگی شما ساعاتی پس از پایان سفر بهبود نیافت؛ بهتر است موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.